Βιοκλιματικός σχεδιασμός της πρότυπης γερμανικής πόλης Vauban

 Στα νότια της γερμανικής πόλης Freiburg, η Vauban αποτελεί μια πόλη που σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε για να φιλοξενήσει περισσότερους στο σύνολό τους από 5.000 κατοίκους. Η σχεδίαση της νέας πόλης ξεκίνησε αρκετά χρόνια πριν, το 1993, και το 2006, η περιοχή που εκτείνεται συνολικά σε 38 εκτάρια ολοκληρώθηκε.

Η πόλη Freiburg αγόρασε την περιοχή Vauban από τις ομοσπονδιακές αρχές και έχει πληρώσει για αυτή την εξαγορά 20.000.000 ευρώ. Ως ιδιοκτήτρια της περιοχής Vauban, η Freiburg είναι αρμόδια για τον προγραμματισμό και την ανάπτυξή της. Η αρχή του “Learning while planning” (Μαθαίνεις και παράλληλα σχεδιάζεις) που υιοθετήθηκε από την πόλη επέτρεψε την ευέλικτη προσέγγιση σε νέους τρόπους ανάπτυξης. Αυτό επέτρεψε μια εκτεταμένη συμμετοχή των πολιτών σε ό,τι τους αφορά σε σχέση με την περιοχή τους, πολύ πέρα από αυτά που ορίζουν οι νόμοι και αυτό με τη σειρά του, θα λέγαμε ότι τους έδωσε τη δυνατότητα να συμμετάσχουν ακόμη και στη διαδικασία του σχεδιασμού μιας νέας πολιτείας. Άλλωστε, η μεγαλύτερη δύναμη του προγράμματος είναι η συμμετοχή του ανθρώπινου δυναμικού που διαμορφώνει την περιοχή. Σημαντικές κατευθυντήριες δυνάμεις για την ανάπτυξη της Vauban είναι οι ιδέες, η δημιουργικότητα και η δέσμευση των ανθρώπων που εμπλέκονται και του κοινού στόχου τους που είναι η δημιουργία μιας βιώσιμης, λειτουργικής αλλά και ακμάζουσας γειτονιάς. Η συλλογικότητα που ίδρυσαν οι πολίτες με την επωνυμία “Φόρουμ Vauban” στόχο είχε να συντονίσει τη διαδικασία συμμετοχής και αναγνωρίστηκε ως νομικό σώμα της από την πόλη Freiburg το 1995. Από την αρχή, το φόρουμ Vauban δεν θέλησε να περιοριστεί μόνο σε οργανωτικά ζητήματα αλλά προχώρησε και στην ανάπτυξη προτάσεων για τον προγραμματισμό και την οικοδόμηση της περιοχής.

Επομένως το πρόγραμμα δημιουργήθηκε και εφαρμόστηκε μαζί με την πόλη Freiburg και διάφορους άλλους συνεργάτες. Στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών – κινητικότητας, των κτιρίων, της συμμετοχής – κοινωνικής αλληλεπίδρασης και δημόσιων χώρων νέες απόψεις και σχεδιασμοί τέθηκαν σε εφαρμογή με επιτυχημένο τρόπο. Συγκεκριμένα, στην περιοχή Vuban του Freiburg: 

• H δομή του προγράμματος ενσωματώνει νομικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς συντελεστές, από το επίπεδο της βάσης έως αυτό της διοίκησης της πόλης.
• Όλα τα σπίτια χτίζονται τουλάχιστον με βάση τα βελτιωμένα ελάχιστα ενεργειακά πρότυπα (65 kWh/m2a, υπολογισμένα κατ’ αναλογία με το ελβετικό πρότυπο SIA 380/1). Επιπλέον χτίζονται τουλάχιστον 100 “παθητικά κτίρια”, δηλαδή κτίρια των οποίων η κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση ή ψύξη δεν ξεπερνάει τις 15 kWh/m2a (π.χ. 1.5 λίτρα πετρέλαιο ανά τετραγωνικό μέτρο κάτοψης και χρόνο), και επιπλέον άλλα 100 σπίτια που πληρούν τα “συν-ενεργειακά” στάνταρτ (plus-energy), είναι δηλαδή σπίτια που παράγουν περισσότερη ενέργεια από όση χρειάζονται να καταναλώσουν.
• Εγκαταστάσεις συμπαραγωγής υψηλής αποδοτικότητας λειτουργούν ήδη από το 2002, με καύση υπολειμμάτων επεξεργασίας ξύλου (πριονίδια, ροκανίδια κ.α.) και είναι συνδεδεμένα με το δίκτυο θέρμανσης της περιοχής
• Ηλιακοί συλλέκτες (εκτείνονται σε επιφάνεια περίπου 450 τετραγωνικών μέτρων) και φωτοβολταϊκά στοιχεία (περίπου 1200 τετραγωνικά μέτρα) καταλαμβάνουν και “διακοσμούν” τις στέγες όλων των κτιρίων της συγκεκριμένης περιοχής. 
• Ένα οικολογικό πρόγραμμα στον τομέα των μεταφορών και της κινητικότητας εφαρμόζεται, το οποίο προωθεί τη χρήση ενός περιορισμένου αριθμού ιδιωτικών αυτοκινήτων που σταθμεύουν στην περιφέρεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι περίπου το 40% των οικογενειών της περιοχής συμφώνησε να ζήσει στην Vauban χωρίς δικό της ιδιόκτητο αυτοκίνητο! Βέβαια, αυτό συνεπάγεται τη δημιουργία ενός πολύ καλού δικτύου δημόσιων συγκοινωνιών, ένα κατάλληλο σύστημα διαμοιρασμού των ιδιόκτητων αυτοκινήτων και μια υψηλότερη ποιότητα της διαβίωσης. 
• Οι δρόμοι και οι άλλοι δημόσιοι χώροι είναι παιδότοποι για τα παιδιά και χώροι όπου προσφέρονται για κοινωνικές επαφές, εκδηλώσεις και συναναστροφές. 
• Τα κοινά κτιριακά προγράμματα (περίπου 30 συνεταιρισμοί ιδιοκτητών κτιρίων, ο συνεταιρισμός Γένοβας και η αυτοοργανωμένη πρωτοβουλία S.U.S.I.) αποτελούν το εύφορο έδαφος για τη δημιουργία σταθερής κοινότητας και για μια αυξημένη οικολογική συνειδητοποίηση.
• Η ευρεία συμμετοχή και η κοινωνική εργασία που οργανώνονται από το φόρουμ Vauban δίνουν φωνή στις ανάγκες των ανθρώπων και υποστηρίζουν τις πρωτοβουλίες τους, επινοούν πρωτότυπα οικολογικά και κοινωνικά προγράμματα και οργανώνουν μια δομή επικοινωνίας και συμμετοχής, που ανάμεσα στα άλλα περιλαμβάνει συνεδριάσεις, εργαστήρια, ένα τριμηνιαίο περιοδικό τοπικής ειδησεογραφίας, δημοσιεύματα και άλλες ειδικές εκδόσεις και διαδυκτιακές παρουσιάσεις.

 Υποχρεωτικώς βελτιωμένα χαμηλά ενεργειακά πρότυπα 

Όλα τα νέα κτίρια χτίζονται με τουλάχιστον 65 kWh/m2a (υπολογισμένα αντίστοιχα με το ελβετικό πρότυπο SIA 380/1, το οποίο είναι πιο αυστηρό και από τα γερμανικό πρότυπο WSchVO’95. Ένα σπίτι με 65 kWh/m2a ελβετικό πρότυπο προσεγγίζει τα 48-55 kWh/m2a στο γερμανικό πρότυπο). Το μέσο ενεργειακό πρότυπο στη Γερμανία για νεόδμητα σπίτια που χτίστηκαν μεταξύ του 1995 και του 2000 είναι περίπου 100 kWh/m2a, ενώ το πρότυπο παλαιότερων χτυσμένων σπιτιών είναι περίπου το 200 kWh/m2a.

“Παθητικά κτίρια”

Χτίστηκαν 42 κτίρια στα πρότυπα των παθητικών κτιρίων (15 kWh/m2a) στον πρώτο τομέα ανάπτυξης του έργου. Επιπλέον, 50 ακόμα κτίρια προγραμματίζονται να κατασκευαστούν ή ήδη κατασκευάζονται στο δεύτερο τομέα της ανάπτυξης. Τα παθητικά κτίρια δεν χρειάζονται συμβατικά συστήματα θέρμανσης: οι απαιτήσεις θερμότητας σχεδόν εξ ολοκλήρου καλύπτονται από τα αποκαλούμενα εσωτερικά κέρδη, τα παθητικά ηλιακά κέρδη και ένα τεχνικά απλό σύστημα ανάκτησης θερμότητας.

Συν-ενεργειακά κτίρια

Αποκαλούνται σε αυτή την περίπτωση τα 10 βελτιωμένα παθητικά κτίρια (τα οποία κατά μέσο όρο παράγουν περισσότερη ενέργεια από όση χρειάζονται) που οικοδομήθηκαν μέχρι τον Δεκέμβριο του 2000 από έναν επενδυτή. Ο επενδυτής ελπίζει να πωλήσει από 100 έως 200 διαμερίσματα σε αυτά τα κτιριακά συγκροτήματα που είναι μέρος της περιοχής Vauban.

Ενεργή χρήση της ηλιακής ενέργειας

Πάνω 450m2 ηλιακών συλλεκτών τοποθετήθηκαν στον πρώτο τομέα και περίπου 120kWp παράγονται μέσω των φωτοβολταϊκών συστημάτων που έχουν εγκατασταθεί ήδη από το τέλος του 2000.

Τοπικό δίκτυο θέρμανσης και μονάδα συμπαραγωγής ενέργειας

Τον Ιανουάριο του 2001 αποφασίστηκε ότι θα κατασκευαστεί μια υψηλής απόδοσης εγκατάσταση συμπαραγωγής ενέργειας (CHP) που θα λειτουργεί με καύση απορριμμάτων επεξεργασίας ξύλου (όπως δηλαδή πριονίδια, ροκανίδια κ.α.), κάτι που τελικά έγινε πραγματικότητα τον επόμενο χρόνο δηλαδή το έτος 2002 και από τότε συνδέθηκε με την παραγωγή θέρμανσης για όλη την περιοχή. Συνολικά μπορούμε να πούμε ότι, η Vauban εκτιμάται ότι αποτελεί μια από τις περιοχές της Ευρώπης που έχει γνωρίσει τέτοια σημαντική άνθιση η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας.

Αντιμετώπιση του προβλήματος του ΙΧ 

Μείωση χρήσης αυτοκινήτων στις αστικές περιοχές

Ο στόχος του σχεδίου για το κυκλοφοριακό της Vauban εστιάζει σαφώς στη μείωση της χρήσης των αυτοκινήτων, όχι σε κάποια μεμονωμένη ζώνη, αλλά σε ολόκληρη την περιοχή προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Το αποτέλεσμα είναι ο συνδυασμός δύο μορφών διαβίωσης που δεν είναι συνήθως ενσωματωμένες σε ένα σχέδιο, δηλαδή “ελεύθεροι χώροι στάθμευσης” και “διαβίωση χωρίς αυτοκίνητο”.

Απαγόρευση της στάθμευσης παραπλήσια των οικείων

Για μεγάλα τμήματα της κατοικημένης περιοχής, το πρόγραμμα ανάπτυξης της Vauban απαγορεύει τη δημιουργία χώρων στάθμευσης σε ιδιωτικές ιδιοκτησίες. Αντ’ αυτού, τα ιδιωτικά αυτοκίνητα σταθμεύουν σε ένα κοινοτικό χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων που βρίσκεται στην περιφέρεια της κατοικημένης περιοχής. Τα αυτοκίνητα επιτρέπονται στην κατοικημένη περιοχή μόνο στις περιπτώσεις της παράδοσης ή της παραλαβής κάποιων προϊόντων ή αντικειμένων. Το όριο ταχύτητας στον κύριο δρόμο της περιοχής είναι τα 30 χλμ./ώρα, ενώ στην κατοικημένη περιοχή τα διάφορα αυτοκίνητα δεν θα πρέπει να ξεπερνούν την “ταχύτητα του περπατήματος” (δηλαδή 5 χλμ./ώρα).

Υποστήριξη της διαβίωσης “ελεύθερης από αυτοκίνητα”

Οι κάτοικοι που δεν διαθέτουν αυτοκίνητα απαλλάσσονται της συμμετοχής στο κοινοτικό πάρκο αυτοκινήτων. Οι οικογένειες που δεν κατέχουν κάποιο ΙΧ όχημα εξοικονομούν μια σημαντική ενεργειακή δαπάνη. Το ίδιο πράγμα ισχύει και για τις επιχειρήσεις ανάπτυξης που μισθώνουν χώρους γραφείων που δεν διαθέτουν χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων. Το κοινοτικό πάρκο αυτοκινήτων επομένως δεν επιχορηγείται από τις οικογένειες που δεν διαθέτουν ΙΧ και αυτό αποτελεί μια δίκαιη διανομή των δαπανών). Οι ιδιοκτήτες αυτοκινήτων οφείλουν να αποδεχτούν να περπατήσουν μια σύντομη απόσταση προκειμένου να προσεγγίσουν το σημείο στο οποίο βρίσκονται τα αυτοκίνητά τους. 

Δημόσιες συγκοινωνίες

Αρχικά, δύο συγκοινωνιακές γραμμές συνδέουν τη Vauban με το κέντρο της πόλης. Πρόκειται για τον κύριο σιδηροδρομικό σταθμό και για την αναπλασμένη περιοχή του “Hexental”. Το 2006 ολοκληρώθηκε ο σχεδιασμός μιας γραμμής τραμ και μια προαστιακής σιδηροδρομικής γραμμής. 

Κοινή χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων

Ως ένα πρώτο βήμα, η εταιρεία διαχείρισης των ιδιωτικών αυτοκινήτων της περιοχής αυτής, με την επωνυμία “Freiburger Auto Gemeinschaft”, προσφέρει πέντε αυτοκίνητα και ένα βαν ειδικά για τους κατοίκους της περιοχής του Vauban. Τα οχήματα αυτά παρκάρονται στο κοινοτικό χώρο στάθμευσης που διαθέτει η περιοχή αυτή.

Κοινοπρακτικές κατασκευές κτιρίων

Ισχυρή στήριξη σε διάφορες κοινοπρακτικές κατασκευαστικές δραστηριότητες (όπως είναι το Baugruppen και το συνεταιριστικό κτίριο)

Οι νέοι κάτοικοι μπορούν να επηρεάσουν τις μελλοντικές συνθήκες διαβίωσής τους και να επωφεληθούν άμεσα των οικονομικών οφελών, καθώς τα κτίρια κατασκευάζονται σε μεγαλύτερη κλίμακα, χωρίς τη δέσμευση ιδιωτικών επενδυτών (μείωση κόστους μέχρι 25%). Η πόλη Vauban είναι μια από τις πρώτες κοινότητες που επιχειρεί να ενσωματώσει αυτόν τον τύπο ανάπτυξης σε τόσο αξιοσημείωτα μεγάλη έκταση, που όμοιά της έχουμε δει μόνο στο Freiburg και στο Tbingen. Ο συνεταιρισμός Γένοβα χτίζει διαμερίσματα προς ενοικίαση μέσα από μια συλλογική διαδικασία. Επιπρόσθετα, η αυτοοργανωμένη πρωτοβουλία S.U.S.I ανανέωσε τέσσερα παλαιά κτίρια που έγιναν κατοικίες για περισσότερους από 200 νέους ανθρώπους. 

Υλοποίηση εφαρμογών από ιδιώτες κατασκευαστές και Baugruppen

Εκτός από τα χαμηλής ενέργειας πρότυπα και την “ελεύθερη από στάθμευση ΙΧ περιοχή”, το πρόγραμμα του μάρκετινγκ, καθώς και το πρόγραμμα ανάπτυξης περιλαμβάνουν μερικούς ακόμα κανονισμούς, οι οποίοι θα εφαρμόζονται στα διάφορα οικολογικά κτίρια. Τέτοιοι κανονισμοί, θα λέγαμε ότι, είναι οι πράσινες οροφές, η συντήρηση και η φύτευση των δέντρων, το φιλτράρισμα των όμβριων υδάτων κ.λπ..

Επίσης, βάσει διαφόρων άλλων κατασκευαστικών προτύπων, εφαρμόζονται και τα αντίστοιχα με αυτά, διάφορα πρότζεκτ, τα οποία περιλαμβάνουν μεταξύ διάφορων άλλων και χρήσιμα οικολογικά υλικά όπως είναι το ξύλο, ο πηλός καθώς και διάφορα άλλα δομικά υλικά που παράγονται αποκλειστικά από την περιοχή.  

πηγή:buildinggreen.gr